Przysposobienie dziecka małżonka

W ramach instytucji uregulowanych w polskim prawie rodzinnym natknąć się można na instytucję przysposobienia, którą potocznie określa się mianem adopcji. Przysposobienie może być dokonane wyłącznie na drodze sądowej, wszczętej złożonym wnioskiem przez zainteresowanego, do właściwego miejscowo sądu rodzinnego. Właściwy wyłącznie jest sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć, a w braku miejsca zamieszkania – sąd opiekuńczy miejsca jej pobytu. Jeżeli występuje brak tej podstawy, właściwy jest sąd opiekuńczy ostatniego miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć, a w braku miejsca zamieszkania – sąd opiekuńczy ostatniego miejsca jej pobytu. Adopcja w zależności od okoliczności odbywa się z zachowaniem zróżnicowanych zasad i wymogów, które musi przestrzegać oraz spełnić wnioskujący. Na potrzeby niniejszego artykułu przedstawienie instytucji prawnej przysposobienia zostanie ograniczone do okoliczności, kiedy to wnioskodawca chce dokonać przysposobienia dziecka małżonka.

Cechą charakterystyczną każdego rodzaju przysposobienia jest to, że osoba wychodząca z roszczeniem o dokonanie przysposobienia określana jest mianem przysposabiającego, natomiast dziecko, które ma zostać przysposobione, określone jest mianem przysposobionym. Przysposobić można wyłącznie osobę małoletnią, a także przysposobienie ma służyć zachowaniu dobra dziecka. Wymóg małoletności przysposobionego powinien być spełniony, co najmniej w dniu złożenia wniosku o przysposobienie.

Przysposobić może osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, jeżeli jej kwalifikacje osobiste uzasadniają przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z obowiązków przysposabiającego oraz posiada opinię kwalifikacyjną oraz świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny, o którym mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, chyba że obowiązek ten jej nie dotyczy.

W przypadku dokonania adopcji dziecka małżonka, nie ciąży na wnioskodawcy uzyskanie i przedstawienie dla sądu rodzinnego świadectwa ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny, jednakże musi przedstawić opinię kwalifikacyjną wydaną przez ośrodek adopcyjny. W toku postępowania sąd rodzinny zwraca się do ośrodka adopcyjnego o przedstawienie wymienionych powyżej dokumentów. Przykładowymi instytucjami właściwymi do wydania opinii kwalifikacyjnej dla kandydata na osobę przysposabiająca są: Wojewódzki Ośrodek Adopcyjny, Ośrodek adopcyjny Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w Warszawie, Katolicki Ośrodek Adopcyjny w Warszawie.

Między przysposabiającym a przysposobionym powinna istnieć odpowiednia różnica wieku. Przysposobienie przez jednego z małżonków nie może nastąpić bez zgody drugiego małżonka, chyba że ten nie ma zdolności do czynności prawnych, albo że porozumienie się z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Przysposabiający powinien również być osobą niekaraną, a także posiadać predyspozycje zdrowotne do wykonywania obowiązku jaki ciąży na osobie przysposabiającego – także psychiczne, gdyż przysposabiający nie może być leczony psychiatrycznie na ciężką chorobę psychiczną. Wnioskodawca powinien przedstawić dokumenty potwierdzające swoją niekaralność, służy do tego zaświadczenie
z Krajowego Rejestru Karnego, i stan zdrowia, poprzez przedstawienie zaświadczenia lekarskiego.

W przypadku, gdy znany jest drugi rodzic dziecka małżonka – wymaga się także pozyskania jego zgody na dokonanie przysposobienia małoletniego, chyba że został on pozbawiony władzy rodzicielskiej, albo porozumienie się z nimi napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Sąd opiekuńczy może, ze względu na szczególne okoliczności, orzec przysposobienie mimo braku zgody drugiego rodzica i małżonka, których zdolność do czynności prawnych jest ograniczona, jeżeli odmowa zgody na przysposobienie jest oczywiście sprzeczna z dobrem dziecka. Pamiętać trzeba również, iż co do zasady, małoletni, który ukończył trzynasty rok życia, musi wyrazić zgodę na przysposobienie, a także sąd opiekuńczy powinien wysłuchać przysposabianego, który nie ukończył lat trzynastu, jeżeli może on pojąć znaczenie przysposobienia. Sąd opiekuńczy może wyjątkowo orzec przysposobienie bez żądania zgody przysposabianego lub bez jego wysłuchania, jeżeli nie jest on zdolny do wyrażenia zgody lub jeżeli z oceny stosunku między przysposabiającym a przysposabianym wynika, że uważa się on za dziecko przysposabiającego, a żądanie zgody lub wysłuchanie byłoby sprzeczne z dobrem przysposabianego.

Podmiot występujący z roszczeniem na drogę sądową ma obowiązek w piśmie wszczynającym sprawę prawidłowo wskazać strony i uczestników postępowania. Postępowanie o przysposobienie dziecka przez małżonka wymaga, aby wnioskodawca wskazał jako uczestników: małżonka, drugiego rodzica (jeśli nie wystąpiły przesłanki wykluczające jego udział w sprawie), dziecko, które ma być przysposobione, a także opiekuna dziecka, jeżeli dziecko pozostaje pod opieką. Jednakże sąd opiekuńczy może, ze względu na szczególne okoliczności, orzec przysposobienie nawet mimo braku zgody opiekuna, jeżeli wymaga tego dobro dziecka. O toczącym się postępowaniu w sprawach, w których wniosek o przysposobienie dotyczy dziecka niezgłoszonego do ośrodka adopcyjnego, sąd opiekuńczy zawiadamia prokuratora, który występuje w sprawie na prawach uczestnika postepowania. Ma to na celu zagwarantowanie ochrony dobra dziecka, które ma zostać przysposobione.

Celem dokonania przysposobienia małoletniego jest stworzenie prawnych więzi pomiędzy przysposobionym a przysposabiającym, które mają pozwolić na przyjęcie do rodziny osoby obcej małoletniej, aby zabezpieczyć dobro małoletniego dziecka. Przyjęcie obcego dziecka do rodziny na drodze orzeczenia sądowego o przysposobieniu małoletniego może także uchronić dziecko przed negatywnym wpływem rodzica, który swoim patologicznym zachowaniem zagrażał dobru adoptowanego dziecka. Adopcja powoduje także powstanie nowych więzi rodzinnych i zerwanie więzi starych, przez co obowiązek alimentacyjny względem osoby przysposobionej ulega przekształceniu pod względem podmiotów, które mogą w przyszłości żądać zaspokojenia obowiązku alimentacyjnego. To samo dotyczy się przyszłego żądania alimentacyjnego przysposobionego, gdyż zmienia się struktura podmiotów, na których ciążyłby prawny obowiązek zaspokojenia potrzeb alimentacyjnych dziecka.

Omawiane zagadnienie ma bardzo szeroki zakres, a zawarcie całkowitego omówienia byłoby trudne w jednym artykule. Z tego względu pragnę zaprosić do kontaktu z naszą kancelarią, celem omówienia swojej sprawy o przysposobienie małoletniego dziecka i podjęcia właściwych kroków w tym celu.

 Zapraszam również do zapoznania się z innymi artykułami na naszym blogu, podejmujących się omówienia innych zagadnień związanych z prawem rodzinnym.

Autor: apl. adw. Piotr Bogdanowicz
Niniejsze opracowanie nie stanowi porady prawnej.